Zondagmiddag 23 juni onthult wethouder Eva Oosters in het Majellapark een kunstwerk als eerbetoon aan de gastarbeiders. Gastarbeiders leverden door de jaren heen een belangrijke bijdrage aan Utrecht. Met dit kunstwerk krijgt de geschiedenis van de gastarbeider een plek in onze stad.
Tussen 1960 en 1970 kwamen vanuit Turkije, Marokko, Italië, Spanje, Griekenland en (voormalig) Joegoslavië arbeiders naar Nederland en naar Utrecht om onder slechte omstandigheden in de industrie te werken. Veel van hen vestigden zich in Utrecht en droegen bij aan de opbouw en de economische en culturele groei van Utrecht. Vertegenwoordigers van diverse culturele achtergronden realiseerden samen met de gemeente het kunstwerk. Zo beslisten zij samen over de kunstenaar en het ontwerp van het kunstwerk. Kunstenaar Aimée Zito Lima maakte het werk.
Het kunstwerk bestaat uit twee delen op verschillende locaties. Het grotere kunstwerk staat in het Majellapark. Veel mensen woonden en werkten in Lombok, onder andere bij demachinefabriek Jaffa. Net na de Marga Klompébrug maakte Aimée Zito Lema een kunstwerk op de stenen zitrand rond de eerste boom op de Mariaplaats. De plek is gekozen omdat het op de route ligt van Utrecht Centraal Station naar de Mariaplaats. Deze route was voor veel gastarbeiders de eerste kennismaking met Nederland.
Lang niet altijd zijn de verhalen van de eerste generatie bekend in de families, of als onderdeel van onze stadsgeschiedenis. Om deze verhalen te delen met iedereen is er een wandelroute gemaakt. Deze neemt de wandelaar mee in de bijzondere herinneringen van de gastarbeiders, maar ook verhalen van Utrechters die de gastarbeiders zagen komen. Deroute start bij de Mariaplaats en voert langs een aantal locaties die een rol spelen in de geschiedenissen van gastarbeiders in Utrecht. De route eindigt bij het kunstwerk in het Majellapark.
Het kunstwerk in het Majellapark bestaat uit 3 stalen panelen met afbeeldingen en teksten die symbool staan voor het verleden en het heden van de gastarbeiders. Het staal is een verwijzing naar de vele arbeiders die in de staalindustrie werkten. Het kunstwerk vertelt het verhaal van de gastarbeiders in onze stad en van onze gedeelde geschiedenis. Deze mannen en vrouwen leverden een belangrijke bijdrage aan de wederopbouw en de stad die Utrecht nu is. Ook de vrouwen en kinderen van de eerste gastarbeiders hebben een belangrijke plek gekregen in het kunstwerk. Vrouwen die meereisden naar Nederland gingen vaak ook werken, kinderen kwamen mee of bleven juist achter, maar ook het streven om voor die kinderen een betere toekomst te creëren. Het belang van demonstraties en het vechten voor gelijke rechten en het recht om hier te wonen zijn hier voorbeelden van.
Het kunstwerk bij de Mariaplaats bestaat uit een metalen sculptuur die zich vormt om de zitrand van de eerste boom na de brug. In het lijnenspel kun je koffers herkennen. De koffers staan symbool voor de aankomst van de gastarbeiders in Utrecht. Veel mensen kwamen aan met letterlijk één koffer als bagage. Deze plek en omgeving was voor hen een startpunt van een nieuwe toekomst. Daarom is het nu ook het startpunt voor de wandelroute over de geschiedenis van gastarbeiders in de stad. De reiskoffers zijn neergezet, en veranderen langzaam in wortels die de grond in groeien. Het kunstwerk is van dik, stevig metaal dat verwijst naar de metaalindustrie waarin veel gastarbeiders werkten.
De wandelroute
1. Eindpunt van de trein: Utrecht Centraal -
Voor velen de plek van aankomst in Utrecht.
Luister het verhaal:
Centraal station – Utrecht Time Machine
2. Mariaplaats, plek van het eerbetoon - Hier wandelde men met de koffer de stad in.
Luister het verhaal:
Mariaplaats – Utrecht Time Machine
3. Domplein demonstraties. Spaanse Huis - Ontmoetingsplek met pensionhouders.
Luister het verhaal:
Domplein 10 – Utrecht Time Machine
4. Plein voor stadhuis -
Belangenbehartiging: gastarbeiders wilden inspraak in beleid.
Luister het verhaal:
Stadhuis – Utrecht Time Machine
kies hier voor het verhaal Belangenbehartiging bij het Stadhuis
5. Voormalig postkantoor - Contact met het thuisfront; telegraaf, post en geld sturen.
Luister het verhaal:
Bibliotheek Neude – Utrecht Time Machine
kies hier voor het verhaal Voormalig postkantoor: Contact met het thuisfront
6. Café Marktzicht: pension voor Joegoslavische gastarbeiders - Hier werden bedden verhuurd aan gastarbeiders.
Luister het verhaal:
Café Marktzicht – Utrecht Time Machine
7. AMMU en Centrum Buitenlanders -
Belangenbehartiging en ontmoeting van met name Marokkaanse gastarbeiders.
Luister het verhaal:
AMMU en Centrum Buitenlanders – Utrecht Time Machine
8. Moskee el Fath - Het eerste permanente Marokkaanse gebedshuis.
Luister het verhaal:
Moskee el Fath – Utrecht Time Machine
9. Amrino - Een van de eerste winkels met producten uit het land van herkomst.
Luister het verhaal:
Amrino – Utrecht Time Machine
10. Casimirschool en begin Amsterdamsestraatweg - Griekse en Italiaanse culturele activiteiten.
Luister het verhaal:
Casimirschool en begin Amsterdamsestraatweg – Utrecht Time Machine
11. Schoolgebouw in de MP Lindostraat -
School waar veel gastarbeiderskinderen heen gingen.
Luister het verhaal:
Schoolgebouw in de MP Lindostraat – Utrecht Time Machine
12. Monde de Reve in de Damstraat - Een van de vele middenstanders in Lombok.
Luister het verhaal:
Winkels Lombok, Kanaalstraat, Damstraat – Utrecht Time Machine
13. Badhuis - Voormalige ULU moskee, verbonden met Nomadencomite.
Luister het verhaal:
Badhuis aan de Kanaalstraat – Utrecht Time Machine
14. ULU Moskee - Huidig gebedshuis, beeldbepalend op enige moskeeplein van Nederland.
Luister het verhaal:
ULU Moskee – Utrecht Time Machine
15. Kleine Max in de Kanaalstraat -
Voormalig De Gruyterwinkel die ontmoetingsplek werd.
Luister het verhaal:
Kleine Max in de Kanaalstraat – Utrecht Time Machine
16. Buurthuis Rosa - Buitenlandse vrouwen oriënteren zich op de Nederlandse samenleving.
Luister het verhaal:
Buurthuis Rosa – Utrecht Time Machine
17. Speeltuin Bankaplein - Kinderen uit alle windstreken spelen hier samen.
Luister het verhaal:
Speeltuin Bankaplein – Utrecht Time Machine
18. Machinefabriek Jaffa - Veel gastarbeiders werkten in de metaalindustrie.
Luister het verhaal:
Machinefabriek Jaffa – Utrecht Time Machine
19. Majellapark - Voetballen in plaats van vechten.
Luister het verhaal:
Majellapark – Utrecht Time Machine
20. Kunstwerk Aimée Zito Lema - Een eerbetoon aan de Utrechtse gastarbeiders
Luister het verhaal:
Majellapark: plek van het eerbetoon. – Utrecht Time Machine