Zeelandschap, het kunstwerk dat David van de Kop in de jaren 80 maakt, bestaat uit grote vormen van keramiek in de kleuren blauw, geel en wit, die lijken op vormen uit de natuur. Het is één van de grootste keramische kunstwerken in Europa. Vanwege de ontwikkeling van het Smakkelaarspark kon het hier niet blijven staan. Het werk is van grote kunsthistorische waarde en de gemeente heeft lang gezocht naar een andere passende plek.
Juli 2025 is het werk herplaatst in de Vierseizoenentuin in Papendorp. Hier voegt het kunstwerk een nieuwe belevingslaag toe aan het park.
Oorsprong en ontwikkelingen in de tijd
In 1983 schreef de gemeente een opdracht uit voor kunst in het parkje op het Smakkelaarsveld. Het werk moest het rustige en verstilde karakter van de plek en de relatie tot de omgeving versterken. De toenmalige adviescommissie koos voor het voorstel van David van de Kop.
Het werk van Van de Kop hoort tot de ‘omgevingskunst’ die in de jaren zeventig van de vorige eeuw opkwam. Van de Kop wilde met het kunstwerk een plek in de stad creëren waar men zich terug kan trekken en realiseren dat er meer bestaat dan de economische ruimte van de binnenstad. De organische vormen doen denken aan vormen uit de natuur en het Zeeuwse landschap. Het kunstwerk kreeg als titel De Elementen maar werd al snel in de volksmond beter bekend als het Zeelandschap. Na de jaren ’80 rolde de economische ruimte als een nieuwe werkelijkheid over de elementen heen. Het kunstwerk stond verloren op het Smakkelaarsveld tussen een fietsenstalling, beton, hekken en bouwwerkzaamheden. Hier komt het Smakkelaarspark: een hoogwaardig stadspark waar wonen en groen samengaan. In dit gebied liggen ook een busbaan, een parkeergarage en veel kabels en leidingen. Technisch bleek het niet mogelijk de kunst in te passen in de plannen. Het grootste onderdeel van dit kunstwerk weegt 35.000 kilo. Dat kun je niet op elke ondergrond zetten. Daarom is gezocht naar een andere locatie voor het kunstwerk. Meerdere locaties hebben de revue gepasseerd. Met de inpassing in de Vierseizoenentuin is de zoektocht ten einde en is er een passende plek gevonden.
David van de Kop’s vertaling van ’ruimtelijke situaties’
De werken van David van de Kop zijn gebaseerd op “ruimtelijke situaties, die hij aantrof in het landschap, de natuur of in een door de mens gemaakte omgeving. Deze vertaalde hij - vereenvoudigd en geconcentreerd - in zijn werk, dat steeds in duidelijke relatie staat tot de omgeving. Zijn Zeelandschap benadrukt de natuurlijkheid van het kleine park te midden van gebouwen, het treinspoor, de wegen en fietspaden. De gedachte daarbij is dat er een voortdurende wisselwerking is tussen cultuur en natuur. De beelden houden het midden tussen organisch en abstract. Het zijn gemetselde en geglazuurde keramische objecten in de kleuren blauw, geel, wit en het natuurlijke ongeglazuurde rood van de klei. Met de toevoeging van kleur wordt mogelijk verwezen naar de elementen (water, vuur, licht), het licht en de lichtweerkaatsing. Misschien verwijst het ook wel naar het kleurgebruik van De Stijl of de kleur van omringende bebouwing.
Meer over de kunsthistorische waarde
In 2009 is al onderzoek gedaan naar de kunsthistorische waarde van het Zeelandschap. In haar rapport zegt kunsthistorica Jessica Vermetten over dit werk: “De stad Utrecht beschikt hier over een uiterst representatief voorbeeld van omgevingskunst uit de jaren zeventig (en tachtig), uitgevoerd in een hoogst ongebruikelijk materiaal voor een monumentaal werk dat destijds het grootste in Nederland was. Daarmee is het tevens als een van de grootste projecten van Van de Kop te beschouwen, en is het een opzienbarend werk binnen zijn oeuvre. Uit dit korte onderzoek concludeer ik verder dat het zeker belangrijk is om dit werk te behouden, op een locatie die de belangrijkste aspecten van dit omgevingswerk in stand houdt en waar het werk sneller de blik van de voorbijganger trekt. Van de Kop wilde met dit project een plek in de stad creëren waar men zich terug kan trekken en zich kan realiseren dat er nog meer bestaat dan de economische ruimte van de binnenstad. De organische sculpturen die gerelateerd zijn aan vormen uit de natuur dragen hier aan bij, maar wanneer men het uitgangspunt voor dit werk in acht wil nemen, zou een dialoog tussen kunstwerk en omgeving mogelijk moeten zijn.”
Kunstenaar: David (David Johannes) van de Kop
